چهارمين خطر شهر تهران را دريابيم
زهرا نژادبهرام
فرونشست زلزله سيلاب به علاوه آلودگي هوا، تهران را تهديد مي‌كند؛ باور كنيم. تقريبا بيش از يك دهه است كه مساله آلودگي هوا به عنوان چهارمين عامل در تهديدات سرزميني شهر تهران خودنمايي كرده است. در طول اين زمان با تصويب قانون هواي پاك در سال 1396 بارقه اميدي براي رفع اين تهديد براي شهرهاي بزرگ به خصوص تهران حاصل شد اما خيلي زود به عنوان خطوطي روي كاغذ خودنمايي كرد. بي‌توجهي، كم‌توجهي و ناديده‌انگاري مساله هواي پاك از سوي دستگاه‌هاي گوناگون منجر به شرايط كنوني شده است كه تنفس را در شهر تهران به شماره انداخته است. مقايسه روزهايي كه شهر‌ها از هواي پاك برخوردار بودند در طول اين يك دهه مويد كاهش آن است، در حالي كه انتظار مي‌رفت اين قانون بستري براي افزايش هواي پاك و دوري از آلودگي باشد. بي‌توجهي دستگاه‌هاي تعريف‌شده در اين قانون در كنار عدم وجود عزمي جدي براي جلوگيري از آلودگي بستري شده كه هر روز بيش از گذشته با اين معضل روبه‌رو مي‌شويم آنگونه كه در در تابستان نيز گريبان شهروندان را گرفته است. بر اساس آخرين آمارها در ۱۰ سال گذشته (۱۳۹۲-۱۴۰۱) تهراني‌ها فقط ۱۵۰ روز هواي پاك را تجربه كردند اما در مقابل ۱۱۳۶ روز هواي آلوده (ناسالم براي گروه‌هاي حساس، ناسالم، بسيارناسالم، خطرناك) داشتند، در ۱۰ سال گذشته بهترين سال از منظر هواي پاك مربوط به سال ۱۳۹۷ مي‌شود، سالي كه تهراني‌ها ۲۸ روز هواي پاك، ۲۷۸ روز هواي قابل‌قبول و ۵۹ روز هواي ناسالم براي گروه‌هاي حساس را تنفس كردند اما بدترين روزها براي سال گذشته (۱۴۰۱) است، تهراني‌ها در سال ۱۴۰۱ فقط ۳ روز هواي پاك و ۱۹۲ روز هوا در وضعيت قابل قبول داشتند، در مقابل ۱۳۲ روز هواي ناسالم براي گروه‌هاي حساس، ۳۴ روز هواي ناسالم براي همه گروه‌ها، ۲ روز هواي بسيار ناسالم و ۲ روز هم هواي خطرناك را تجربه كردند، اتفاقي (ناسالم و خطرناك) كه حداقل در ۱۲ سال گذشته بي‌سابقه است.
مساله آلودگي هوا در تهران و شهرهاي بزرگ دامنه گسترده‌اي پيدا كرده است؛ آنگونه كه امروزه شهرهاي كوچك نيز با اين معضل روبه‌رو هستند و به نظر مي‌رسد خطرات تهران از منظر آلودگي هوا و فرونشست و زلزله و سيلاب دامنه‌اي وسيع‌تر پيدا كرده است! با اين نگاه بار ديگر براي سلامت و زيست ايمن براي شهروندان گذشته از تذكرهاي متعدد كارشناسان و شهروندان و اعتراضات آنها به اين معضل بايد چهارمين تهديد شهر تهران را كه آلودگي هوا است جدي گرفت! در حالي كه برخي مسوولان با انكار عدم بروز زلزله از آمادگي شهر براي وقوع احتمالي آن شانه خالي مي‌كنند و مساله فرونشست زمين كه نسبت به مقياس جهاني چندين برابر است را ناديده مي‌انگارند و وقوع احتمالي سيل را در شهر جدي نمي‌گيرند هرچند كه طي سال‌هاي اخير خطرات آن به كرات احساس شده! اما نمي‌توانند مساله آلودگي هوا را نبينند! شهرهاي بزرگي از جهان در گذشته درگير اين معضل بودند، اما با مديريت و با اتكا به سختگيري‌هاي قانوني و تسهيلات حقوقي توانستند مساله آلودگي هوا را مرتفع و اين خطر خودساخته انسان را برطرف كنند اما ظاهرا مسوولان ملي و محلي در كشور نسبت به اين مساله حالت ديگري پيدا كرده‌اند و در برابر عوارض و عوامل آن بي‌حس شده‌اند! اين به معني آن است كه بر اساس آمارهاي ارايه‌شده در سال گذشته 26 هزار نفر از اين معضل جان خود را از دست مي‌دهند كه 6 هزار نفر آنها در تهران بوده‌اند! اين به معني آن است كه هزينه‌هاي ناشي از بهداشت و درمان افزايش مي‌يابد اين به معني آن است كه انسان‌هاي بي‌دفاع در برابر آلودگي هوا مبارزه حياتي مي‌كنند و اين به معني آن است كه حق شهروندي آنها جدي گرفته نمي‌شود!! از اين رو به نظر مي‌رسد راهكارهاي كوتاه‌مدت هم به حاشيه رانده شده است؛ از زوج و فرد كردن خودروها تا وعده‌هاي تكميل ظرفيت براي حمل و نقل عمومي و.... و همه اينها به قيمت تنفس به شماره افتاده ناشي از آلودگي هوا است! لذا پيش از هر چيز با توجه به كم‌توجهي مسوولان ملي نسبت به اين مهم لازم است مسوولان شهري با استفاده از ظرفيت‌هاي قانوني نسبت به ابزارهاي خود بازبيني كنند و با تكيه بر اختيارات نسبت به كنترل آلودگي با اتكا به خروج خودروهاي فرسوده ممنوعيت براي تردد موتوسيكلت‌ها در شرايط اضطراري هوا توقف ساخت‌وسازها و جلوگيري از تردد ماشين‌هاي سنگين و بازبيني مجدد وضعيت خودروهاي عمومي از نظر معاينه فني، اقدام كنند! تلاش‌هاي مديريت شهري قادر است حداقل نوعي اميد به بهبود را براي شهروندان تدارك ببيند، در اين ميان توجه شوراي شهر به اين امر به عنوان نمايندگان مردم قادر است فضاي قابل تحملي را براي آلودگي هوا كه چهارمين تهديد شهر تهران است را ايجاد كند. ظاهرا نمايندگان مجلس شوراي اسلامي در اين خصوص مساله‌اي ندارند!!